ภารกิจพิเศษ วิเคราะห์งานวรรณกรรมนิทาน เรื่อง
นางสิบสอง
เรื่องย่อ
เศรษฐีสองสามี ภรรยา อยู่กินกันมาไม่มีลูก
จึงได้ขอลูกกับเทวดา จากนั้นมาไม่นานภรรยาของเขาก็ตั้งตั้ง
แล้วคลอดลูกออกมาสิบสองคน เมื่อลูกทั้งสิบสองคนโตขึ้น
ครอบครัวของพวกเขาก็เริ่มจนลงเรื่อยๆ
สามีจึงคิดที่จะเอาลูกของตัวเองไปทิ้งไว้ในป่า ต่อมาไม่มานพวกนางก็ได้เจอกับนางยักษ์สารตรา
แล้วนางยักษ์สารตราจึงเอาไปเลี้ยงเป็นลูกโดยที่ไม่รู้ว่านางนั้นเป็นยักษ์
อยู่มาวันหนึ่งนางสิบสองรู้ว่านางยักษ์สารตราเป็นยักษ์
พวกนางจึงพากันหนีออกจากเมืองของนางยักษ์สารตรา
เมื่อนางยักษ์สารตรารู้นางจึงยกพลออกไปตามหานางสิบสอง แต่ก็ไม่พบเพราะเทวดาในต้นไทรทองได้ช่วยเหลือเอาไว้
เมื่อพวกนางได้ออกเดินทางในป่าไปเรื่อยๆ
นางจึงได้เจอกับท้าวยาสิทธิ์ เจ้าเมืองขีดขิน พวกนางจึงได้เป็นมเหสีของท้าวยาสิทธิ์ เมื่อนางสารตรารู้นางจึงตามมาแก้แค้น โดยการแปลงกายมาเป็นผู้หญิงที่มีรูปร่างสวยงดงาม แล้วได้ขึ้นเป็นมเหสีของท้าวยาสิทธิ์ จากนั้นนางก็หาวิธีแก้แค้นนางสิบสอง นางได้นำตัวนางสิบสองไปไว้ในถ้ำแล้วควักลูกตาออก แต่นางเภาน้องคนสุดท้อง ถูกควักออกแค่ดวงเดียว แต่ตอนนั้นพวกนางได้ตั้งท้องอยู่ เมื่อพวกนางคลอดลูกออกมา ด้วยความหิวโหย พวกนางจึงกินลูกของตัวเอง แต่นางเถาน้องคนสุดท้องคลอดลูกชายออกมา จึงตั้งชื่อว่า ท้าวรถเสน นางได้ดูแลลูกชายจนโตเป็นหนุ่ม ท้าวรถเสนเป็นผู้มีวิชาและความสามารถ ความเก่งกาจของท้าวรถเสนดังไปทั่วพระนคร เมื่อนางยักษ์สารตราได้ทราบข่าวนางจึงหาอุบายที่จะฆ่าท้าวรถเสน นางรู้อยู่แล้วว่าท้าวรถเสนจะไปเอาดวงตาของนางสิบสอง นางจึงหาอุบายให้ท้าวรถเสนนำสารไปส่งให้นางเมรีในเมืองทานตะวัน โดยในเนื้อความของสารนั้น นางได้เขียนว่า เมื่อพระรถไปถึงให้นางเมรีฆ่าเสียทันที ระหว่างการเดินทาง ฤๅษีได้แปลงสารให้กับท้าวรถเสนใหม่ ว่าเมื่อท้าวรถเสนไปถึงให้จัดงานแต่งทันที ทันทีที่ท้าวรถเสนไปถึงเมืองทานตะวัน นางได้เปิดอ่านสารจากนางสารตรา แล้วได้เห็นท้าวรถเสน นางจึงได้จัดงานแต่ง โดยไม่สนใจหมอโหรทำทายแต่อย่างใด อยู่กินกันมาไม่นาน ม้าของท้าวรถเสนเตือนให้รีบนำดวงตากลับไปให้นางสิบสอง ท้าวรถเสนจึงหนีออกจากเมืองไป เมื่อนางเมรีตื่นมาไม่เจอท้าวรถเสนนางจึงออกตามหา แล้วได้ไปเจอกับท้าวรถเสนที่ริมสระน้ำ นางร่ำไห้จนเหนื่อยล้าพร้อมกับเหนื่อยจากการเดินทาง นางจึงสิ้นลมหายใจไปในที่สุด ท้าวรถเสนได้แต่โศกเศร้าเสียใจในสิ่งที่ตัวได้ทำ จากนั้นท้าวรถเสนก็ได้เดินทางไปเอาตาไปให้นางสิบสองได้สำเร็จ พวกนางได้กลับมามองเห็นอีกครั้ง แล้วรถเสนก็ได้ฆ่านางสารตราตายในที่สุด
นางจึงได้เจอกับท้าวยาสิทธิ์ เจ้าเมืองขีดขิน พวกนางจึงได้เป็นมเหสีของท้าวยาสิทธิ์ เมื่อนางสารตรารู้นางจึงตามมาแก้แค้น โดยการแปลงกายมาเป็นผู้หญิงที่มีรูปร่างสวยงดงาม แล้วได้ขึ้นเป็นมเหสีของท้าวยาสิทธิ์ จากนั้นนางก็หาวิธีแก้แค้นนางสิบสอง นางได้นำตัวนางสิบสองไปไว้ในถ้ำแล้วควักลูกตาออก แต่นางเภาน้องคนสุดท้อง ถูกควักออกแค่ดวงเดียว แต่ตอนนั้นพวกนางได้ตั้งท้องอยู่ เมื่อพวกนางคลอดลูกออกมา ด้วยความหิวโหย พวกนางจึงกินลูกของตัวเอง แต่นางเถาน้องคนสุดท้องคลอดลูกชายออกมา จึงตั้งชื่อว่า ท้าวรถเสน นางได้ดูแลลูกชายจนโตเป็นหนุ่ม ท้าวรถเสนเป็นผู้มีวิชาและความสามารถ ความเก่งกาจของท้าวรถเสนดังไปทั่วพระนคร เมื่อนางยักษ์สารตราได้ทราบข่าวนางจึงหาอุบายที่จะฆ่าท้าวรถเสน นางรู้อยู่แล้วว่าท้าวรถเสนจะไปเอาดวงตาของนางสิบสอง นางจึงหาอุบายให้ท้าวรถเสนนำสารไปส่งให้นางเมรีในเมืองทานตะวัน โดยในเนื้อความของสารนั้น นางได้เขียนว่า เมื่อพระรถไปถึงให้นางเมรีฆ่าเสียทันที ระหว่างการเดินทาง ฤๅษีได้แปลงสารให้กับท้าวรถเสนใหม่ ว่าเมื่อท้าวรถเสนไปถึงให้จัดงานแต่งทันที ทันทีที่ท้าวรถเสนไปถึงเมืองทานตะวัน นางได้เปิดอ่านสารจากนางสารตรา แล้วได้เห็นท้าวรถเสน นางจึงได้จัดงานแต่ง โดยไม่สนใจหมอโหรทำทายแต่อย่างใด อยู่กินกันมาไม่นาน ม้าของท้าวรถเสนเตือนให้รีบนำดวงตากลับไปให้นางสิบสอง ท้าวรถเสนจึงหนีออกจากเมืองไป เมื่อนางเมรีตื่นมาไม่เจอท้าวรถเสนนางจึงออกตามหา แล้วได้ไปเจอกับท้าวรถเสนที่ริมสระน้ำ นางร่ำไห้จนเหนื่อยล้าพร้อมกับเหนื่อยจากการเดินทาง นางจึงสิ้นลมหายใจไปในที่สุด ท้าวรถเสนได้แต่โศกเศร้าเสียใจในสิ่งที่ตัวได้ทำ จากนั้นท้าวรถเสนก็ได้เดินทางไปเอาตาไปให้นางสิบสองได้สำเร็จ พวกนางได้กลับมามองเห็นอีกครั้ง แล้วรถเสนก็ได้ฆ่านางสารตราตายในที่สุด
ที่มาและความสำคัญ
เรื่องนางสิบสอง หรือพระรถ-เมรี
ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นนิทานพื้นบ้านของไทย เป็นวรรณกรรมที่ได้รับความนิยมแพร่หลาย
มีกันเล่าสืบๆ กันมาแบมุขปาฐะ แล้วจึงมีการเรียบเรียงขึ้นเป็นเรื่องหนึ่งใน
ปัญญาสชาดกโดยพระเถระชาวเชียงใหม่
แต่เค้าโครงเรื่องของพระรถเมรีนี้มีความคล้ายคลึงกับนิทานบ้านชาติต่างๆ
อาทิ อินเดีย ลังกา ไทยใหญ่ เขมร พม่า ลังกา ลาว และ อาหรับ เป็นต้น
ต้นฉบับมาจาก นิทานสำราญเล่มแปด ซึ่งเป็นภาษาไทยภาคกลางแต่งไว้
แต่มาดัดแปลงเป็นกลอนอีสาน เพื่อให้ภาคอีสานได้อ่านและเข้าใจง่าย
ผู้แต่ง : น้อย ผิวผัน
ปีที่พิมพ์ : ๒๕๐๕
จัดพิมพ์ : บริษัท คลังนานาธรรมจำกัด
จำหน่ายที่ : บริษัท คลังนานาธรรมจำกัด ๑๖๑/๖-๘
ถ.กลางเมือง ต.ในเมือง อ.เมือง
จ.ขอนแก่น ๔๐๐๐๐ โทร ๐๔๓-๒๒๑๕๙๑,๒๒๑๓๔๖กด ๐ แฟกซ์ ๐๔๓-๒๒๓๔๘๒
จ.ขอนแก่น ๔๐๐๐๐ โทร ๐๔๓-๒๒๑๕๙๑,๒๒๑๓๔๖กด ๐ แฟกซ์ ๐๔๓-๒๒๓๔๘๒
วิเคราะห์เนื้อเรื่อง
๑. วิเคราะห์ชื่อเรื่อง
เรื่องนางสิบสอง ผู้แต่งตั้งชื่อตามตัวละครหลักที่เป็นตัวดำเนินเรื่อง แต่เป็นการตั้งชื่อทางอ้อมเท่านั้น
๒. แก่นเรื่อง ความซื่อสัตย์กตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณย่อมเป็นสมบัติของคนดี
๓. โครงเรื่อง
การเปิดเรื่อง
- เรื่องนางสิบสองมีการเปิดเรื่องโดยผู้แต่งเป็นคนเล่าดำเนินเรื่อง โดยกล่าวถึงเศรษฐีที่อยากมีลูกแล้วมีลูกสิบสองคน
ปมของเรื่อง
- เศรษฐีเลี้ยงลูกทั้งสิบสองคนไม่ไหวทำให้ยากจน จึงนำลูกทั้งสอบสองคนไปปล่อยทิ้งในป่า นางยักษ์สารตราจึงเก็บไปเลี้ยงดู
จุดสูงสุดของเรื่อง
- นางสิบสองหนีนางยักษ์ออกมาจากเมือง ทำให้นางยักษ์โกรธ จนนำไปสู่การแก้แค้นพยาบาท
คลายปม
- พระรถนำดวงตาของแม่และป้าๆทั้งสิบสองคนมาคืนให้ได้สำเร็จ
จุดจบของเรื่อง
- นิทานเรื่องนางสิบสองปิดเรื่องแบบโศกนาฏกรรมของความรัก คือทั้งพระรถและนางเมรีนั้นตาย นางเมรีตายเพราะเดินทางตามพระรถจนหมดแรงจนทำให้สลบและก็ตาย ส่วนพระรถนั้นตรอมใจตายเพราะคิดถึงนางเมรี
๔. วิเคราะห์ตัวละคร
เรื่องนางสิบสอง ผู้แต่งตั้งชื่อตามตัวละครหลักที่เป็นตัวดำเนินเรื่อง แต่เป็นการตั้งชื่อทางอ้อมเท่านั้น
๒. แก่นเรื่อง ความซื่อสัตย์กตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณย่อมเป็นสมบัติของคนดี
๓. โครงเรื่อง
การเปิดเรื่อง
- เรื่องนางสิบสองมีการเปิดเรื่องโดยผู้แต่งเป็นคนเล่าดำเนินเรื่อง โดยกล่าวถึงเศรษฐีที่อยากมีลูกแล้วมีลูกสิบสองคน
ปมของเรื่อง
- เศรษฐีเลี้ยงลูกทั้งสิบสองคนไม่ไหวทำให้ยากจน จึงนำลูกทั้งสอบสองคนไปปล่อยทิ้งในป่า นางยักษ์สารตราจึงเก็บไปเลี้ยงดู
จุดสูงสุดของเรื่อง
- นางสิบสองหนีนางยักษ์ออกมาจากเมือง ทำให้นางยักษ์โกรธ จนนำไปสู่การแก้แค้นพยาบาท
คลายปม
- พระรถนำดวงตาของแม่และป้าๆทั้งสิบสองคนมาคืนให้ได้สำเร็จ
จุดจบของเรื่อง
- นิทานเรื่องนางสิบสองปิดเรื่องแบบโศกนาฏกรรมของความรัก คือทั้งพระรถและนางเมรีนั้นตาย นางเมรีตายเพราะเดินทางตามพระรถจนหมดแรงจนทำให้สลบและก็ตาย ส่วนพระรถนั้นตรอมใจตายเพราะคิดถึงนางเมรี
๔. วิเคราะห์ตัวละคร
ตัวละครหลัก - นางสิบสอง เพศ หญิง
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ รูปร่างหน้าตาสวย แต่โดนนางยักษ์ควักลูกตาทำให้กลายเป็นคนพิการ
ฐานะ ลูกเศรษฐี เป็นมเหสีของท้ายยาสิทธิ์
- ท้ายยาสิทธิ์ เพศ ชาย
สถานะ ปกติ
ฐานะ เป็นเจ้าเมืองขีดขิน
- นางยักษ์สารตรา เพศ หญิง
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ ตัวใหญ่มีเขี้ยว
ฐานะ เป็นยักษ์ปกครองเมืองทานตะวัน
- พระรถ เพศ ชาย
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ รูปร่างหน้าตาหล่อ เก่งเรื่องของไก่ชน
ฐานะ เป็นลูกของเจ้าเมือง
- นางเมรี เพศหญิง
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ รูปร่างสวยแต่เป็นยักษ์
ฐานะ ปกครองเมืองทานตะวันแทนนางยักษ์
ตัวละครรอง
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ รูปร่างหน้าตาสวย แต่โดนนางยักษ์ควักลูกตาทำให้กลายเป็นคนพิการ
ฐานะ ลูกเศรษฐี เป็นมเหสีของท้ายยาสิทธิ์
- ท้ายยาสิทธิ์ เพศ ชาย
สถานะ ปกติ
ฐานะ เป็นเจ้าเมืองขีดขิน
- นางยักษ์สารตรา เพศ หญิง
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ ตัวใหญ่มีเขี้ยว
ฐานะ เป็นยักษ์ปกครองเมืองทานตะวัน
- พระรถ เพศ ชาย
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ รูปร่างหน้าตาหล่อ เก่งเรื่องของไก่ชน
ฐานะ เป็นลูกของเจ้าเมือง
- นางเมรี เพศหญิง
สถานะ ไม่ปกติ
ลักษณะ รูปร่างสวยแต่เป็นยักษ์
ฐานะ ปกครองเมืองทานตะวันแทนนางยักษ์
ตัวละครรอง
เทวดา – เทพผู้ปกปักษ์รักษาตันไทรทอง
วิศณุกรรม –
เทวดาที่แปลงเป็นไก่ของพระรถ
มาตุลี – เทวดาที่แปลงเป็นเหยี่ยวมาช่วยนางสิบสอง
๕. ฉากสถานที่
ฉากหลัก คือ ป่า
นางสิบสองถูกทิ้งให้อยู่ในป่า แล้วพบกับนางสารตรา และท้าวยาสิทธิ์ จากนั้นก็ได้มาใช้ชีวิตที่ตาบอดอยู่ถ้ำในป่า จนได้ดวงตาคืนแล้วได้กลับเมือง
นางสิบสองถูกทิ้งให้อยู่ในป่า แล้วพบกับนางสารตรา และท้าวยาสิทธิ์ จากนั้นก็ได้มาใช้ชีวิตที่ตาบอดอยู่ถ้ำในป่า จนได้ดวงตาคืนแล้วได้กลับเมือง
ฉากรอง คือ เมืองขีดขินและเมืองทานตะวัน
- นางยักษ์สารตราเก็บนางสิบสองไปเลี้ยงไว้ที่เมืองทานตะวัน
- นางสิบสองได้เป็นมเหสีในเมืองขีดขิน
- ท้าวรถเสนเจอกับนางเมรีและแต่งงานกันที่เมืองทานตะวัน
- นางยักษ์สารตราเก็บนางสิบสองไปเลี้ยงไว้ที่เมืองทานตะวัน
- นางสิบสองได้เป็นมเหสีในเมืองขีดขิน
- ท้าวรถเสนเจอกับนางเมรีและแต่งงานกันที่เมืองทานตะวัน
๖. ความโดดเด่นของวรรณกรรม
ด้านเนื้อหา จะสะท้อนให้เห็นถึงบาปบุญคุณโทษ
เช่น บาปที่นางสิบสองไปร้อยตาปลา ส่งผลให้ถูกนางยักษ์สารตราควักลูกตาออก
และความกตัญญูกตเวทีกับผู้มีพระคุณของท้าวรถเสนจนทำให้ชีวิตได้กับไปมีความสุขอีกครั้ง
แต่ก็มีความโศกเศร้าเพราะรัก
ด้านตัวละคร ในเรื่องนางสิบสอง ตัวละครจะเป็นตัวดำเนินเรื่อง และตัวละครนั้นจะมีจุดเด่นเป็นของตัวเอง ตัวอย่าง
- นางเภา จุดเด่นก็คือ ความฉลาด
- ท้าวรถเสน จุเด่นคือ ความเก่งกาจ รูปหล่อ มีความสามารถ
ด้านการใช้ภาษา ในเรื่องนางสิบสอง ผู้แต่งใช้ภาษาที่เป็นเอกลักษณ์ของอีสานและใช้ท่วงทำนองที่เป็นคำกลอนมาใช้ในการแต่ง มีการเล่นสัมผัสระหว่างวรรคเมื่อผู้อ่านได้อ่านแล้วทำให้เหมือนได้ร้องหมอลำ
ด้านตัวละคร ในเรื่องนางสิบสอง ตัวละครจะเป็นตัวดำเนินเรื่อง และตัวละครนั้นจะมีจุดเด่นเป็นของตัวเอง ตัวอย่าง
- นางเภา จุดเด่นก็คือ ความฉลาด
- ท้าวรถเสน จุเด่นคือ ความเก่งกาจ รูปหล่อ มีความสามารถ
ด้านการใช้ภาษา ในเรื่องนางสิบสอง ผู้แต่งใช้ภาษาที่เป็นเอกลักษณ์ของอีสานและใช้ท่วงทำนองที่เป็นคำกลอนมาใช้ในการแต่ง มีการเล่นสัมผัสระหว่างวรรคเมื่อผู้อ่านได้อ่านแล้วทำให้เหมือนได้ร้องหมอลำ
การนำไปประยุกต์ใช้
๑.
ละครพื้นบ้าน
๒. หนังสือนิทาน
๓. วรรณคดีก่อนนอน
๔. สมุดภาพระบายสี
๕. การ์ตูนแอนิเมชั่น
๖. ลำเรื่องต่อกลอน
สร้างสรรค์สื่อประกอยการเรียนการสอน
-
ภาพวาดตัวละคร เรื่องนางสิบสองจากจินตนาการ
สรุป ภาพ Infographics
